Trafik Kazası Tazminatı: Maddi ve Manevi Zararlar Nelerdir?

Türkiye'de sadece 2022 yılında toplam 1.232.957 trafik kazası tazminatı vakası yaşanmıştır. Bunların 197.261'i ölüm veya yaralanma ile sonuçlanmıştır. Bu kadar yüksek sayıda kazanın yaşandığı ülkemizde, bir kaza sonrası haklarımızı bilmek hayati önem taşımaktadır.

Trafik Kazası Tazminatı Nedir?

Trafik kazası tazminatı, karayolu üzerinde en az bir motorlu aracın karıştığı ve ölüm, yaralanma gibi bedensel zararlar ile malvarlığı zararlarına sebep olan olayların sonucunda, zarar gören kişilerin uğradıkları zararların karşılanması için açtıkları dava türüdür. Hukuki açıdan, bu tazminat hakkı Türk Borçlar Kanunu'nun 49. maddesi ve devamı hükümlerine dayanmaktadır.

Kaza tazminatı, hukuken haksız fiil sorumluluğu kapsamında değerlendirilmektedir. Bu sorumluluk, zamanaşımı süreleri, mahkemenin yetkisi ve tazminat miktarının belirlenmesi gibi pek çok konuyu doğrudan etkilemektedir. Karayolları Trafik Kanunu, trafik kazasını "karayolu üzerinde hareket halinde olan bir veya birden fazla aracın karıştığı ölüm, yaralanma ve zararla sonuçlanmış olan olay" olarak tanımlamıştır.

Bunun yanında, 2918 sayılı Karayolu Trafik Kanunu'na göre destekten yoksun kalma tazminatı (maddi tazminat) kusurlu aracın trafik sigortasından karşılanımaktadır. Çarpan araç belli değilse, güvence hesabına başvurulabilmektedir. Fakat, zorunlu mali mesuliyet sigortasını yapan sigorta şirketi manevi zararları hesaplamamakta ve ödememektedir.

Maddi Tazminat Türleri ve Zararları

Trafik kazası tazminatı kapsamında yer alan maddi tazminat türleri, kaza mağdurunun ekonomik kayıplarını karşılamayı amaçlamaktadır. Bu zararlar, kişinin malvarlığında meydana gelen eksilmeleri ifade etmekte olup objektif olarak ölçülebilir niteliktedir.

Tedavi Giderleri

Maddi tazminatın önemli bir bölümünü oluşturmaktaıdr. Tedavi giderleri kapsamına yalnızca hastane ve hekim masrafları değildir. Tedavi için yapılan masraflar da dahildir.

• Yol
• Beslenme
• Barınma giderleri
• Evde özel bakım
• Fizik tedavi
• Rehabilitasyon
• Ortopedik aygıtlar

Ayrıca ileriye dönük olarak yapılması gereken ameliyatlar ve yaşam boyunca kullanılması zorunlu ilaçlar da bu kapsamda değerlendirilmektedir.

Çalışma Gücü Kaybından Doğan Tazminat

Kişinin geçirdiği kaza sonucu mesleki faaliyetini yerine getirmekte yaşayacağı zorlukları ve kazancında meydana gelen eksilmeyi karşılamayı amaçlamaktadır. Kişinin hayatı boyunca çalışma gücündeki eksilme oranında hesaplanmaktadır. Özellikle belirtmek gerekir ki, kişinin gelirinde ve malvarlığında bir eksilme olmasa bile, aynı işi yaparken sakatlığı oranında daha fazla güç (efor) harcaması nedeniyle tazminat alma hakkı bulunmaktadır.

Kazanç Kaybı Tazminatı

Kaza sonucunda yaralanan kişinin çalışamadığı süre boyunca elde edemediği geliri kapsamaktadır. Bu tazminat türü özellikle geçici iş göremezlik durumlarında önem kazanmaktadır.

Maddi tazminat olarak talep edilebilecek diğer kalemler:

• Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar
• Araç değer kaybı tazminatı
• Araç onarım masrafları
• Kira kaybı tazminatı (araç tamir süresince)

Ölümlü Trafik Kazaları

Kaza tazminatı kapsamında talep edilebilecekler;

• Cenaze ve defin giderleri
• Ölüm hemen gerçekleşmemişse tedavi masrafları ile çalışma gücünün azalmasından kaynaklanan kayıplar
• Ölenin desteğinden yoksun kalanların uğradığı kayıplar

Bunun yanı sıra, trafik kazası sonucunda ölen kişinin aracında meydana gelen zararlar, ölenin mirasçıları tarafından da tazminat olarak istenebilmektedir. Destekten yoksun kalma tazminatı, ölen kişinin hayatta iken destek verdiği kişilerin (eş, çocuklar, anne-baba vb.) bakım ve geçim ihtiyaçlarını karşılamak için talep edilen bir manevi tazminat türüdür.

Manevi Tazminatın Kapsamı ve Sınırları

Manevi tazminat, kişinin uğradığı bedensel zarar sonucu yaşadığı acı, elem ve kederin giderilmesini amaçlayan bir hukuki haktır. Trafik kazası tazminatı içerisinde maddi zararlardan farklıdır. Objektif ölçütlerle hesaplanamayan duygusal zararları karşılamaya yönelik önemli bir bileşendir.

Türk Borçlar Kanunu'nun 56. maddesine göre hakim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilmektedir.

Ağır Bedensel Zarar veya Ölümlü Kazalarda

Zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilmektedir.

Yaralanmalı Trafik Kazalarında

Öncelikle kazazede kişinin kendisi manevi tazminat talebinde bulunabilmektedir. Bununla birlikte, ağır bedensel zarar veya uzuv kaybı durumlarında, kazazedenin yakınları da manevi tazminat isteme hakkına sahiptir. Ölümlü kazalarda ise anne, baba, eş, çocuklar, kardeşler ve nişanlı gibi ölenin yakınları tazminat alabilmektedir.

Özellikle belirtmek gerekir ki, manevi tazminat bir zenginleşme aracı değildir. Mahkemeler tazminat miktarını belirlerken tarafların sosyal ve ekonomik durumunu, kazanın meydana geliş şeklini, kusur oranlarını ve hak ve nesafet (hakkaniyet) kurallarını göz önünde bulundurmaktadır. Sürücünün yüzde yüz kusurlu olduğu durumlarda manevi tazminat en yüksek üst sınırdan belirlenmektedir. Ayrıca, zarar görenin de kusuru varsa miktar düşürülmektedir.

Ayrıca, zorunlu trafik sigortası (Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortası) genellikle manevi tazminat taleplerini karşılamamaktadır. Ancak, trafik kazasında kusurlu olan taraf kendi poliçesinde "manevi zararların tazmini" ek teminatını aldırabilmektedir. Bu durumda sigorta şirketi de teminat limitleri çerçevesinde manevi tazminattan sorumlu olmaktadır.

Kaza tazminatı kapsamında manevi tazminat davası, Asliye Hukuk Mahkemelerinde açılmaktadır. Zamanaşımı süresi ise kural olarak 2 yıldır. Fakat ceza soruşturması gerektiren durumlarda "uzamış ceza zamanaşımı" süresi uygulanabilmektedir.

Tazminat Davası Süreci ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Trafik kazası tazminatı davası açarken en önemli unsur zamanaşımı süresidir. Genelde kaza tarihinden itibaren 2 yıl içinde dava açılmalıdır. Ancak fail sonradan öğrenilirse bu süre öğrenme tarihinden başlamakta ve her halükarda 10 yılı geçememektedir.

Ölümlü kazalarda zamanaşımı 15 yıl, yaralanmalı kazalarda ise 8 yıldır. Ayrıca, dava açmadan önce sigorta şirketine başvuru zorunludur. Yanıt verilmezse 15 gün sonra dava açılabilmektedir. Dava, kazanın olduğu yer, tarafların ikametgahı veya sigorta şirketinin merkezinin bulunduğu yerdeki mahkemelerde açılabilmektedir. Başarılı bir dava için delillerin (fotoğraf, doktor raporu, masraf belgeleri) eksiksiz toplanması gerekmektedir.

Tazminat davaları genellikle 9 ay ile 1.5 yıl arasında sonuçlanmaktadır. Ancak sürecin etkili yürütülmesi için uzman bir avukattan destek alınmalıdır ve sigorta teklifleri dikkatle değerlendirilmelidir. Ayrıca, manevi tazminat davalarında da ceza zamanaşımı süreleri uygulanmaktadır. Bu durum Yargıtay'ın yıllar içindeki kararlarıyla netleşmiştir.

Sonuç olarak, trafik kazası tazminatı haklarımızı bilmek ve doğru süreçleri takip etmek, kazadan sonra yaşanabilecek maddi ve manevi zorlukları aşmamızda büyük önem taşımaktadır. Şüphesiz, trafik kazası sonrası haklarınızı bilmek ve zamanında harekete geçmek, adalete ulaşmanın ve yaşadığınız zararların telafisinin en etkili yoludur.

Sık Sorulan Sorular